Kościół łaski
Do budowy właściwego, murowanego kościoła przystąpiono po roku, pod kierunkiem opawskich budowniczych Hansa Georga Hausruckera i Josefa Rieda. Zasadnicze prace, zakończone budową sklepienia nad główną nawą wykonano do 1723 r., resztę do 1730 r. Kościół Jezusowy miał początkowo ok. 5000 miejsc siedzących i mieścił do 8000 ludzi, bo był jedynym protestanckim kościołem w okolicy i na całym Górnym Śląsku. Po częściowym uznaniu kościoła ewangelickiego w monarchii austriackiej przez Marię Teresę w 1750 r. ukończono wieżę o wysokości 72 metrów, na której w 1788 r. założono pierwszy w Cieszynie piorunochron. Nowy ołtarz ufundowano w 1767 r., w 1785 r. przyozdobiono ambonę, zainstalowano też nowe organy. Kościół gruntownie odrestaurowano w latach 1956–57.
Budowa kościoła
Gdy tylko miejscowi luteranie dowiedzieli się o zezwoleniu na budowę kościoła łaski w Cieszynie, rozpoczęli poszukiwania terenu pod jego budowę. Wybór padł na przedmiejskie ogrody koło Wyższej Bramy, należało jeszcze poczekać na ostateczne zezwolenie. Stało się to za sprawą cesarskiego wysłannika, hrabiego Jerzego Zinzendorfa w dniu 24 maja 1709 r. Kamień węgielny położono 13 października 1710. Początkowo „podmieniano” tylko na prędko zbudowany kościół drewniany (który służył jeszcze 13 lat) na murowany pod kierownictwem opawskiego architekta Jana Haüsruckera. Ukończenie zajęło kilkanaście lat, dzisiejszy, prawie w ogóle niezmieniony, kształt kościół przybrał po dobudowaniu wieży (również po uzyskaniu specjalnego zezwolenia) w 1772 r. Gdy kościół w końcu został wybudowany, był wówczas jedynym kościołem ewangelickim na Górnym Śląsku.
Architektura
Do budowy właściwego, murowanego kościoła przystąpiono po roku, pod kierunkiem opawskich budowniczych Hansa Georga Hausruckera i Josefa Rieda. Zasadnicze prace, zakończone budową sklepienia nad główną nawą wykonano do 1723 r., resztę do 1730 r. Kościół Jezusowy miał początkowo ok. 5000 miejsc siedzących i mieścił do 8000 ludzi, bo był jedynym protestanckim kościołem w okolicy i na całym Górnym Śląsku. Po częściowym uznaniu kościoła ewangelickiego w monarchii austriackiej przez Marię Teresę w 1750 r. ukończono wieżę o wysokości 72 metrów, na której w 1788 r. założono pierwszy w Cieszynie piorunochron. Nowy ołtarz ufundowano w 1767 r., w 1785 r. przyozdobiono ambonę, zainstalowano też nowe organy. Kościół gruntownie odrestaurowano w latach 1956–57.Kościół Jezusowy jest budynkiem o prostej na pozór architekturze, zwłaszcza zewnątrz. Fasada jest dwukondygnacyjna, trójosiowa, z kwadratową wieżą. Nad środkową częścią górnej kondygnacji widać trójkątny przyczółek z tarczą zegarową, szczyt wieńczy bania i krzyż z gwiazdą (symbol Chrystusa). Jedynym ozdobnym elementem fasady jest kamienny portal z 3 ćwierci XVIII w., zamknięty łukiem półkolistym na pseudofilarach. Na szczycie tympanonu znajduje się figura baranka z chorągiewką z literami BBK/GGŚ (skrót „Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata”). Kościół Jezusowy jest długi na ok. 60 m (z czego nawa liczy 54,5 m), szeroki na 40 m. Zbudowany został w zasadzie na planie prostokąta, z jednoprzęsłowym prezbiterium skierowanym na południowy-wschód. Centralne miejsce zajmuje, wysoki na 17 m, ołtarz z symbolem Opatrzności Bożej w zwieńczeniu, nadnaturalnej wielkości figurami czterech ewangelistów na dolnej nastawie oraz dwoma parami kolumn. W górnej części znajdował się też czarny cesarski orzeł, zrzucony w końcu 1918 r. Ołtarz wykonał cieszyński mistrz Józef Pratzker według projektu Nikolausa oraz Wenzela Thalherrów z Fulneku. W centrum ołtarza znajduje się obraz „Ostatnia Wieczerza”, autorstwa Franza Oesera z Lipska. Jest to przeróbka dzieła hiszpańskiego malarza Juana de Juanes, zwanego hiszpańskim Rafaelem. W 1935 r. przed ołtarzem ustawiono brązowe popiersie króla Karola XII, dar ewangelików ze Szwecji. Po bokach prezbiterium znajdują się kaplice chrzcielna i przedpogrzebowa, z klasycystycznymi portalami z 1 poł. XIX w. Obszerna nawa o szerokości równej prezbiterium z kaplicami, jest wysoka, licząc do sklepienia, na 24 metry. Pokrywa ją potężne sklepienie kolebkowe o promieniu 7,15 m, wsparte na solidnych filarach. Nad nawami bocznymi znajdują się dwie kondygnacje empor otwartych półkoliście do nawy i prezbiterium. Kościół rozświetla 59 półokrągłych okien. W nawie najważniejszym elementem jest wysoka na 9 metrów kazalnica zbudowana w stylu barokowo-manierycznym, z posągiem Chrystusa Zmartwychwstałego na baldachimie. Z tyłu chór wsparty jest na 6 kolumnach. Na chórze Kościoła Jezusowego mieści się tzw. Biblioteka Tschammera, powstała w 2 poł. XVIII w. zabytkowa biblioteka cieszyńskiego zboru ewangelickiego. Niedostępne podziemia kryją dawne krypty grobowe. Przy kościele znajdował się też cmentarz, w którym zasadniczo grzebano do uruchomienia w 1887 r. nowego przy ul. Bielskiej. Obok kościoła wzniesiono też inne ważne dla życia parafialnego obiekty: mieszkania dla pastorów, szkołę, bursę tzw. Alumneum i inne.
Kościół w liczbach
Kościół Jezusowy jest długi na ok. 60 m (z czego nawa liczy 54,5 m), szeroki na 40 m.Centralne miejsce zajmuje, wysoki na 17 m ołtarz.Obszerna nawa o szerokości równej prezbiterium z kaplicami, jest wysoka, licząc do sklepienia, na 24 metry. Pokrywa ją potężne sklepienie kolebkowe o promieniu 7,15 m, wsparte na solidnych filarach. Nad nawami bocznymi znajdują się dwie kondygnacje empor otwartych półkoliście do nawy i prezbiterium. Kościół rozświetla 59 półokrągłych okien. W nawie najważniejszym elementem jest wysoka na 9 metrów kazalnica.
http://www.koscioljezusowy.luteranie.pl/
Pastorzy Zboru Cieszyńskiego
- Muthmann Jan 1709-1730
- Platani 1709-1710
- Sassadius Imanuel Ludwik 1720-1730
- Steinmetz Jan Adam 1719-1730
- Hentschel Krystian Emanuel 1710-1740
- Kloch Jerzy Wilhelm 1711-1719 / 1710-1717
- Schmidt Godfryd 1712-1735
- Henrici Henryk 1733-1759
- Richter Jan Fryderyk 1733-1737
- Krieger Jan 1733-1761
- Schuchardt Jan Godfryd 1740-1759
- Machal Andrzej 1741-1749
- Schubert Tobiasz 1736-1780
- Bartelmus Traugott 1760-1809
- Kotschy Henryk Juliusz 1808-1834
- Fabri Jan 1765-1800
- Homan Tomasz 1765-1769
- Fröhlich Christian Gofflieb 1770-1795
- Kłapsia Jan 1800-1805
- Schimko Samuel 1810-1834
- Źlik Andrzej 1834-1865
- Kłapsia Gustaw Henryk 1836-1865
- Źlik Arnold 1865-1913
- dr Leopold Otto 1866-1875
- dr Haase Teodor 1876-1909
- dr Pindur Jan 1877-1915
- Kubaczka Jerzy 1908-1922
- Michejda Karol 1909-?
- Kulisz Karol 1920-1939
- dr Wrzecionko Rudolf 1920-1941
- Nierostek Józef 1925-1939
- Jesch Adolf 1940-1945
- Badura Jan 1941-1945
- Stanowski Jan 1945–1950
- Sikora Paweł 1945-1950
- Zender Jan 1945-1050
- Buzek Andrzej 1945-1950
- Kowala Emil 1945-1950
- Fussek Jan 1945-1950
- Michejda Oskar 1945-1963
- Gerwin Artur 1945-1967
- Terlik Tadeusz 1953-1960
- Melcer Jan 1959-2001
- Jagucki Alfred 1963-1981
- Lukas Marcin 1970-1971
- Gajdacz Emil 1970-2005
- Gross Jan 1973-1978
- Sikora Janusz 1978-2019
- Pech Edwin 1987-1990
- Szklorz Gustaw 1990-2001
- Borski Alfred 1992-2002
- Undas Kornel 1996-2003
- Chudecki Tomasz 1999
- Madzia Dariusz 2002-2006, 2010-2019
- Juroszek Bogusław 2003-2007
- Pracki Wojciech 2006-2010
- Brudny Grzegorz 2006-2013
- Łukasz Gaś 2011-2010
- Marcin Podżorski 2014-2020
- Marcin Brzóska 2019
- Jan Sztwiertnia 2019-2021
- Mateusz Mendroch 2021
- Beata Janota 2022-2023
- ks. Artur Woltman 2024-