/ Filiały / Kościół Jezusowy

Kościół Jezusowy

Kościół łaski

Kościół Jezusowy w Cieszynie powstał, po długim okresie zakazu działalności na terenie Śląska innego wyznania jak katolickie, na skutek interwencji króla szwedzkiego Karola XII. W 1707 r. zmusił on cesarza Józefa I do zwrotu śląskim ewangelikom prawie 120 kościołów i wydania zgody na budowę kilku nowych. Dwa lata później Józef I zezwolił na budowę Kościoła Jezusowego przed Cieszynem, jako „kościoła łaski”. Nabyte w tym celu grunty cesarski pełnomocnik zatwierdził 24 maja 1709 r. jako grunt pod budowę kościoła, wbijając w tym miejscu żerdź z cesarskim orłem. Dziesięć dni później odbyło się pierwsze po 55 latach publiczne nabożeństwo protestanckie w księstwie cieszyńskim. Na tym też miejscu został zbudowany mały drewniany kościółek, z ufundowanym naprędce ołtarzem i organami.

 

Do budowy właściwego, murowanego kościoła przystąpiono po roku, pod kierunkiem opawskich budowniczych Hansa Georga Hausruckera i Josefa Rieda. Zasadnicze prace, zakończone budową sklepienia nad główną nawą wykonano do 1723 r., resztę do 1730 r. Kościół Jezusowy miał początkowo ok. 5000 miejsc siedzących i mieścił do 8000 ludzi, bo był jedynym protestanckim kościołem w okolicy i na całym Górnym Śląsku. Po częściowym uznaniu kościoła ewangelickiego w monarchii austriackiej przez Marię Teresę w 1750 r. ukończono wieżę o wysokości 72 metrów, na której w 1788 r. założono pierwszy w Cieszynie piorunochron. Nowy ołtarz ufundowano w 1767 r., w 1785 r. przyozdobiono ambonę, zainstalowano też nowe organy. Kościół gruntownie odrestaurowano w latach 1956–57.

Budowa kościoła

Gdy tylko miejscowi luteranie dowiedzieli się o zezwoleniu na budowę kościoła łaski w Cieszynie, rozpoczęli poszukiwania terenu pod jego budowę. Wybór padł na przedmiejskie ogrody koło Wyższej Bramy, należało jeszcze poczekać na ostateczne zezwolenie. Stało się to za sprawą cesarskiego wysłannika, hrabiego Jerzego Zinzendorfa w dniu 24 maja 1709 r. Kamień węgielny położono 13 października 1710. Początkowo „podmieniano” tylko na prędko zbudowany kościół drewniany (który służył jeszcze 13 lat) na murowany pod kierownictwem opawskiego architekta Jana Haüsruckera. Ukończenie zajęło kilkanaście lat, dzisiejszy, prawie w ogóle niezmieniony, kształt kościół przybrał po dobudowaniu wieży (również po uzyskaniu specjalnego zezwolenia) w 1772 r. Gdy kościół w końcu został wybudowany, był wówczas jedynym kościołem ewangelickim na Górnym Śląsku.

 

Architektura

Do budowy właściwego, murowanego kościoła przystąpiono po roku, pod kierunkiem opawskich budowniczych Hansa Georga Hausruckera i Josefa Rieda. Zasadnicze prace, zakończone budową sklepienia nad główną nawą wykonano do 1723 r., resztę do 1730 r. Kościół Jezusowy miał początkowo ok. 5000 miejsc siedzących i mieścił do 8000 ludzi, bo był jedynym protestanckim kościołem w okolicy i na całym Górnym Śląsku. Po częściowym uznaniu kościoła ewangelickiego w monarchii austriackiej przez Marię Teresę w 1750 r. ukończono wieżę o wysokości 72 metrów, na której w 1788 r. założono pierwszy w Cieszynie piorunochron. Nowy ołtarz ufundowano w 1767 r., w 1785 r. przyozdobiono ambonę, zainstalowano też nowe organy. Kościół gruntownie odrestaurowano w latach 1956–57.Kościół Jezusowy jest budynkiem o prostej na pozór architekturze, zwłaszcza zewnątrz. Fasada jest dwukondygnacyjna, trójosiowa, z kwadratową wieżą. Nad środkową częścią górnej kondygnacji widać trójkątny przyczółek z tarczą zegarową, szczyt wieńczy bania i krzyż z gwiazdą (symbol Chrystusa). Jedynym ozdobnym elementem fasady jest kamienny portal z 3 ćwierci XVIII w., zamknięty łukiem półkolistym na pseudofilarach. Na szczycie tympanonu znajduje się figura baranka z chorągiewką z literami BBK/GGŚ (skrót „Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata”). Kościół Jezusowy jest długi na ok. 60 m (z czego nawa liczy 54,5 m), szeroki na 40 m. Zbudowany został w zasadzie na planie prostokąta, z jednoprzęsłowym prezbiterium skierowanym na południowy-wschód. Centralne miejsce zajmuje, wysoki na 17 m, ołtarz z symbolem Opatrzności Bożej w zwieńczeniu, nadnaturalnej wielkości figurami czterech ewangelistów na dolnej nastawie oraz dwoma parami kolumn. W górnej części znajdował się też czarny cesarski orzeł, zrzucony w końcu 1918 r. Ołtarz wykonał cieszyński mistrz Józef Pratzker według projektu Nikolausa oraz Wenzela Thalherrów z Fulneku. W centrum ołtarza znajduje się obraz „Ostatnia Wieczerza”, autorstwa Franza Oesera z Lipska. Jest to przeróbka dzieła hiszpańskiego malarza Juana de Juanes, zwanego hiszpańskim Rafaelem. W 1935 r. przed ołtarzem ustawiono brązowe popiersie króla Karola XII, dar ewangelików ze Szwecji. Po bokach prezbiterium znajdują się kaplice chrzcielna i przedpogrzebowa, z klasycystycznymi portalami z 1 poł. XIX w. Obszerna nawa o szerokości równej prezbiterium z kaplicami, jest wysoka, licząc do sklepienia, na 24 metry. Pokrywa ją potężne sklepienie kolebkowe o promieniu 7,15 m, wsparte na solidnych filarach. Nad nawami bocznymi znajdują się dwie kondygnacje empor otwartych półkoliście do nawy i prezbiterium. Kościół rozświetla 59 półokrągłych okien. W nawie najważniejszym elementem jest wysoka na 9 metrów kazalnica zbudowana w stylu barokowo-manierycznym, z posągiem Chrystusa Zmartwychwstałego na baldachimie. Z tyłu chór wsparty jest na 6 kolumnach. Na chórze Kościoła Jezusowego mieści się tzw. Biblioteka Tschammera, powstała w 2 poł. XVIII w. zabytkowa biblioteka cieszyńskiego zboru ewangelickiego. Niedostępne podziemia kryją dawne krypty grobowe. Przy kościele znajdował się też cmentarz, w którym zasadniczo grzebano do uruchomienia w 1887 r. nowego przy ul. Bielskiej. Obok kościoła wzniesiono też inne ważne dla życia parafialnego obiekty: mieszkania dla pastorów, szkołę, bursę tzw. Alumneum i inne.

 

Kościół w liczbach

Kościół Jezusowy jest długi na ok. 60 m (z czego nawa liczy 54,5 m), szeroki na 40 m.Centralne miejsce zajmuje, wysoki na 17 m ołtarz.Obszerna nawa o szerokości równej prezbiterium z kaplicami, jest wysoka, licząc do sklepienia, na 24 metry. Pokrywa ją potężne sklepienie kolebkowe o promieniu 7,15 m, wsparte na solidnych filarach. Nad nawami bocznymi znajdują się dwie kondygnacje empor otwartych półkoliście do nawy i prezbiterium. Kościół rozświetla 59 półokrągłych okien. W nawie najważniejszym elementem jest wysoka na 9 metrów kazalnica.

http://www.koscioljezusowy.luteranie.pl/

Pastorzy Zboru Cieszyńskiego

  1. Muthmann Jan 1709-1730
  2. Platani 1709-1710
  3. Sassadius Imanuel Ludwik 1720-1730
  4. Steinmetz Jan Adam 1719-1730
  5. Hentschel Krystian Emanuel 1710-1740
  6. Kloch Jerzy Wilhelm 1711-1719 / 1710-1717
  7. Schmidt Godfryd 1712-1735
  8. Henrici Henryk 1733-1759
  9. Richter Jan Fryderyk 1733-1737
  10. Krieger Jan 1733-1761
  11. Schuchardt Jan Godfryd 1740-1759
  12. Machal Andrzej 1741-1749
  13. Schubert Tobiasz 1736-1780
  14. Bartelmus Traugott 1760-1809
  15. Kotschy Henryk Juliusz 1808-1834
  16. Fabri Jan 1765-1800
  17. Homan Tomasz 1765-1769
  18. Fröhlich Christian Gofflieb 1770-1795
  19. Kłapsia Jan 1800-1805
  20. Schimko Samuel 1810-1834
  21. Źlik Andrzej 1834-1865
  22. Kłapsia Gustaw Henryk 1836-1865
  23. Źlik Arnold 1865-1913
  24. dr Leopold Otto 1866-1875
  25. dr Haase Teodor 1876-1909
  26. dr Pindur Jan 1877-1915
  27. Kubaczka Jerzy 1908-1922
  28. Michejda Karol 1909-?
  29. Kulisz Karol 1920-1939
  30. dr Wrzecionko Rudolf 1920-1941
  31. Nierostek Józef 1925-1939
  32. Jesch Adolf 1940-1945
  33. Badura Jan 1941-1945
  34. Stanowski Jan 1945–1950
  35. Sikora Paweł 1945-1950
  36. Zender Jan 1945-1050
  37. Buzek Andrzej 1945-1950
  38. Kowala Emil 1945-1950
  39. Fussek Jan 1945-1950
  40. Michejda Oskar 1945-1963
  41. Gerwin Artur 1945-1967
  42. Terlik Tadeusz 1953-1960
  43. Melcer Jan 1959-2001
  44. Jagucki Alfred 1963-1981
  45. Lukas Marcin 1970-1971
  46. Gajdacz Emil 1970-2005
  47. Gross Jan 1973-1978
  48. Sikora Janusz 1978-2019
  49. Pech Edwin 1987-1990
  50. Szklorz Gustaw 1990-2001
  51. Borski Alfred 1992-2002
  52. Undas Kornel 1996-2003
  53. Chudecki Tomasz 1999
  54. Madzia Dariusz 2002-2006, 2010-2019
  55. Juroszek Bogusław 2003-2007
  56. Pracki Wojciech 2006-2010
  57. Brudny Grzegorz 2006-2013
  58. Łukasz Gaś 2011
  59. Marcin Podżorski 2014-2020
  60. Marcin Brzóska 2019
  61. Jan Sztwiertnia 2019-2021
  62. Mateusz Mendroch 2021

https://www.facebook.com/luteranie.cieszyn